ماده 141 اصلاحیه قانون تجارت مقرر می دارد که اگر بر اثر زیان های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود، هیات مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای واقع شود. هر گاه مجمع مزبور رای به انحلال شرکت ندهد، باید در همان جلسه و یا رعایت مقررات ماده 6 این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد.
در حالیکه اکثر قریب به اتفاق حسابداران در زمان شمول ماده 141 ق تجارت (فزونی زیان از 50 درصد سرمایه ) اقدام به افزایش سرمایه میکنند . که البته در این مورد قانون به عدم اجرای اینکار تصریح نکرده است .
برای افزایش سرمایه بایستی هیئت مدیره طی نامه ای به بازرس اصلی شرکت دلایل درخواست افزایش سرمایه را عنوان نماید و بازرس اصلی پس از تایید توجیه پذیر بودن افزایش سرمایه ، مراتب تایید خود را طی نامه ای به هیئئت مدیره اعلام نموده تا افزایش سرمایه اجرائی شود
مثال – فرض کنید بر اساس مدارک و اسناد ثبت شده در نرم افزار حسابداری ، شرکت آلفا با سرمایه 1.000.000 ریال زیان انباشته ای به اندازه 560.000 ریال دارد . طبق مفاد ماده 141 باید نسبت به صدور سند زیر در نرم افزار حسابداری اقدام گردد : (این مبلغ حداقلی است که باید انجام شود که میتواند بیشتر از این هم باشد )
سرمایه 120.000 بدهکار
سود و زیان انباشته 120.000 بستانکار
با ثبت این سند در نرم افزار حسابداری ، مانده سرمایه 880.000 ریال شده و مانده زیان هم 440.000 ریال که زیان انباشته دقیقا معادل 50 % سرمایه است . ولی اکثر حسابداران در نرم افزار حسابداری خود سندی می زنند که در آن مبلغ سرمایه را حداقل تا 1.120.000 ریال افزایش می دهند.
راههای افزایش سرمایه :
مثال – فرض کنید شرکتی میخواهد سرمایه خود را از 1.000.000 ریال به 10.000.000 ریال افزایش دهد.
1- از محل آورده سهامداران بصورت نقدی :
در این روش سهامدارن مبلغ افزایش سرمایه تصویب شده توسط مجمع را به حساب سپرده ای بنام شرکت با عنوان افزایش سرمایه واریز می نمایند . مراحل و شیوه صدور سند حسابداری در نرم افزار حسابداری شرکت به شرح زیر است :
الف – ثبت سند در نرم افزار حسابداری در زمان واریز وجه به حساب سپرده توسط سهامداران
موجودیهای نقدی 9.000.000 بدهکار
سایر حسابها و اسناد پرداختنی به سهامداران 9.000.000 بستانکار
ب – ثبت سند در نرم افزار حسابداری در زمان دریافت روزنامه رسمی مبنی بر تایید افزایش سرمایه توسط اداره ثبت شرکتها
سایر حسابها و اسناد پرداختنی به سهامداران 9.000.000 بدهکار
سرمایه 9.000.000 بستانکار
مدارک لازم برای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران بشرح زیر می باشد که بایستی طی نامه ای به اداره ثبت شرکتها تحویل گردد :
الف – درخواست افزایش سرمایه هیئت مدیره از بازرس اصلی شرکت به همراه توجیهات این درخواست .
ب - نامه تایید بازرس اصلی شرکت مبنی بر توجیه پذیر بودن افزایش سرمایه .
پ - آگهی دعوت از سهامداران جهت شرکت در افزایش سرمایه - این آگهی میتواند هم آگهی دعوت حضوری باشد هم چاپ آگهی در روزنامه کثیر الانتشار
ت – صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که به امضا اکثریت سهامداران رسیده باشد .
ث – لیست سهامداران حاضر در جلسه مجمع عمومی .
2- از محل مطالبات حال شده سهامداران :
مطالبات حال شده سهامداران یا همان حسابهای پرداختنی به سهامداران می باشد که نیازی به واریز وجه توسط سهامداران
نمی باشد.
نکته : بعضی از حسابداران در زمانیکه سهامداران فاقد نقدینگی لازم جهت افزایش سرمایه باشند و از طرف دیگر مطالباتی که تکافوی افزایش سرمایه را کند، نداشته باشند با ترفندی اقدام به صدور سند حسابداری جهت بالا بردن مبلغ بدهی به صاحبان سهام می نمایند که به این ترتیب است :
سایر حسابها و اسناد دریافتنی از سهامداران 9.000.000 بدهکار
سایر حسابها و اسناد پرداختنی به سهامداران 9.000.000 بستانکار
در این روش در زمان دریافت روزنامه رسمی مبنی بر تایید افزایش سرمایه توسط اداره ثبت شرکتها سند حسابداری زیر باید در نرم افزار حسابداری ثبت گردد:
سایر حسابها و اسناد پرداختنی به سهامداران 9.000.000 بدهکار
سرمایه 9.000.000 بستانکار
مدارک لازم برای افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده سهامداران بشرح زیر می باشد که بایستی طی نامه ای به اداره ثبت شرکتها تحویل گردد :
علاوه بر موارد مطرح شده در بند یک بایسی سند حسابداری که در آن حسابهای پرداختنی با سرمایه (معادل مبلغ افزایش سرمایه ) تهاتر شده باشد و به تایید اعضاء هیئت مدیره رسیده باشد را نیز به اداه ثبت شرکتها تقدیم نمود .
3- از محل تجدید ارزیابی دارائیها :
طبق استاندارد شماره 11 حسابداری ایران تجدید ارزیابی دارائیهای ثابت مشهود مجاز است که در صورت اتخاذ این روش از طرف شرکت ، تجدید ارزیابی بایستی هر سه تا پنج سال تکرار شود که با توجه به تحمیل هزینه های قابل توجه به شرکت در انجام ارزیابی دارائیها ، شرکتها رقبتی به این عمل ندارند مگر اینکه مجبور به این کار باشند .
نکته : مبلغ تجدید ارزیابی یا همان درآمد غیر عملیاتی تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی دارائیها مستقیما تحت عنوان مازاد تجدید ارزیابی ثبت و در ترازنامه در قسمت حقوق صاحبان سهام و بعنوان بخشی از حقوق ایشان طبقه بندی شده و در صورت سود و زیان جامع انعکاس می یابد و در نتیجه در صورت سود و زیان سودی از این بابت شناسایی نمیشود . یعنی برای ثبت سند حسابداری در نرم افزار حسابداری :
دارائیهای ثابت مشهود ***** بدهکار
مازاد تجدید ارزیابی دارائیها ***** بستانکار
لازم به ذکر است که در لایحه بودجه سال 1390 بیان شده اگر افزایش سرمایه ناشی از تجدید ارزیابی دارائیهای استهلاک پذیر باشد ، سود مازاد تجدید ارزیابی دارائیها که به حساب افزایش سرمایه منظور میشود ، در سال ایجاد مشمول مالیات نیست اما تجدید ارزیابی دارائهای استهلاک پذیر موجب افزایش هزینه استهلاک در سالهای آتی شده و سود خالص را از طریق افزایش هزینه های سربار در بهای تمام شده کاهش می دهد که بازتاب این عمل افزایش هزینه استهلاک در سالهای آتی شده و جزو هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی می باشد . برای توضیح بیشتر به مثال زیر توجه فرمایید :
فرض کنید بر طبق اسناد حسابداری ثبت شده در نرم افزار حسابداری ، ماشین آلاتی را به بهای تمام شده 100.000 ریال در سالهای گذشته خریداری نمودیم و در سال جاری نسبت به تجدید ارزیابی آن اقدام نمودیم و مبلغ آن به 700.000 ریال افزایش یافته است . با توجه به این مثال مبلغ 600.000 ریال ناشی از تجدید ارزیابی در حساب حقوق صاحبان سهام موجود است که این مبلغ معاف از مالیات می باشد.
در سالهای آتی مبنای محاسبه استهلاک از مبلغ 100.000 ریال به 700.000 ریال تغییر نموده که هزینه استهلاک محاسبه شده برای 600.000 ریال مازاد جزو هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی می باشد .
در این روش در زمان دریافت روزنامه رسمی مبنی بر تایید افزایش سرمایه توسط اداره ثبت شرکتها سند حسابداری زیر در نرم افزار حسابداری ثبت می شود.
مازاد تجدید ارزیابی دارائیها ***** بدهکار
سرمایه ***** بستانکار
مدارک لازم برای افزایش سرمایه از محل دارائیهای تجدید ارزیابی شده بشرح زیر می باشد که بایستی طی نامه ای به اداره ثبت شرکتها تحویل گردد :
علاوه بر موارد مطرح شده در بند یک بایستی تاییدیه مبالغ تجدید ارزیابی شده توسط کارشناس رسمی دادگستری را نیز به اداه ثبت شرکتها تقدیم نمود .
4- افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته طرح توسعه در قالب سهام جایزه :
در این روش سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه را به سهامداران می دهد و برای این کار نیازی به پرداخت وجه توسط سهامداران نمی باشد. در این حالت شرکت به دلیل اینکه سود انباشته قابل توجهی دارد، تصمیم می گیرد از محل سود انباشته افزایش سرمایه خود را انجام دهد. در نهایت شرکت پس از افزایش سرمایه، سود سهمی (سهام جایزه) به سهامداران خود پرداخت می کند.
5- افزایش سرمایه از محل صرف سهام :
در این روش سهام تفاوت قیمت اسمى و قیمت فروش یک سهم توسط شرکت است. هنگامى که پذیره نویسى افزایش سرمایه بر اساس قیمت بازار سهم انجام مى شود اصطلاحاً گفته مى شود افزایش سرمایه از طریق صرف سهام انجام شده است. در این صورت این اضافه ارزش حاصل شده (مازاد قیمت بازار به قیمت اسمى) در ترازنامه ذیل حسابى تحت عنوان صرف سهام نشان مى دهد. بنابراین صرف سهام از محل افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید به قیمتى بیش از قیمت اسمى حاصل مى شود و از دیدگاه شرکت، جزء منابع تامین مالى محسوب مى شود.
در ماده 160 قانون تجارت آمده است : شرکت مى تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمى بفروشد یا اینکه مبلغى علاوه بر مبلغ اسمى سهم به عنوان اضافه ارزش سهم از خریدار دریافت کند. شرکت مى تواند عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداً بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازاى آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد.
افزایش سرمایه با صرف سهام مى تواند با صدور حق تقدم خرید سهام یا سلب حق تقدم از سهامدار موجود و عرضه عمومى سهم همراه باشد . معمولاً براى ایجاد جذابیت در پذیره نویسى، قیمت پذیره نویسى تا حدى کمتر از قیمت بازار یا همراه با تخفیف نسبت به قیمت بازار تعیین مى شود. اما به هرحال به منظور تحقق کامل برنامه افزایش سرمایه با صرف ، شرکت بایستى براى باقیمانده احتمالى سهام پذیره نویسى نشده شخص یا اشخاص حقیقى یا حقوقى را که قبلاً متعهد شده اند، معرفى کند. پذیره نویسى سهام جدید در خارج از بورس انجام مى شود و به آن کارمزد تعلق نمى گیرد.
نویسنده : شکیبایی
تنظیم برای سایت : مجتبی کمانکش